ANTZUOLAKO 5. IPUIN MARATOIA

Igandean egin zen 5. Ahotik Bihotzera, Antzuolako Ahozkotasunaren jaia. Eguerdian kaleak ipuinez bete ziren. Euskal Herriko hainbat kontalari Antzuolako kaleetan ibili ziren ipuinak kontatzen, txiki eta helduen gozamenerako. Ipuin tradizionalak, bitxiak,... entzuleak kontari jarri zituenik ere izan zen. Bazkal ondoren, Torresoroa antzokian zen arratsaldeko hitzordua. Jada entzule fidelak dituen jaialdia da hau eta nahiz eta kontatzera oraindik ez animatu, ipuinak entzuteko prest gerturatu ziren Torresoroara. Bertan, ongietorria egin zien Jone Larrañaga kultura teknikariak kontalariei, entzuleei eta bereziki jaiaren bultzatzailea den Virginia Imazi. Denetariko ipuinak entzuteko aukera egon zen: Martin despistatuaren istorioa; opari perfektua nahi zuen erregearena;

munduko kuborik disdiratsuena ere ezagutu genuen; eta gutxirekin ondo bizi zen arrantzalea ere bai; Marisol Abreuk gazteleraz ipuin errimatu zoragarri bat oparitu zigun; eta jakin genuen badaudela lore batzuk barruan altxor bat dutenak, eta baita ere zergatik egiten dugun negar kipula bat mozten dugunean; eta irribarre egin genuen oilarraren aginduak betetzea baino zeregin garrantzitsuagoa duen Karlota oiloarekin. Eta amaitzeko, Virginia Imazek Colonbiako indiarren ipuin tragiko bat kontatu zigun; saiatu zen momentuaren larritasuna helarazten, baina barrez amaitu genuen. Eta ipuin eta ipuin artean, herriko gazteak animatu ziren oholtzara igo eta publikoari asmakizunak botatzen.
Beste urte betez, egun ederra bizi izan genuen Antzuolan, ipuinen inguruan. Hurrengo urtean, gehiago eta hobeto.
Parte hartu zuten ipuin kontalariak: Dorleta Kortazar, Bego Alabazan, Joaquin Ponte, Joxemari Carrere, Lur Katugorri, Joanes Kortazar, Piter Encinas, Marisol Abreu, Belen Azkarate, Josune Muñoz eta Virginia Imaz.

SAR DADILA KALABAZAN...

Kalabaza argitsua bihurtu da aurten Intujai Taldeak antolatutako AHOZ AHO Nazioarteko Ahozkotasunaren Jaialdia; eta bertatik irtendako ipuin argitsuek eman diote disdira Martxoari Tolosan eta Ordizian. Hamaika istorio, olerki, hitz jolas, musika kalabazatik plazara irten dira etengabe. Baina ipuinetan bezala amaiera ere izan du jaialdiak. Amaiera ederra. Tolosako Amaroz auzoan larunbata goizean Euskal Narratzaileen II Topaketak hasiera Pello Añorga eta Dorleta Kortazar hitzaldiekin. Kontalariak elkartu eta ofizioaren
gainean iritziak, ideiak eta kezkak elkar trukatzeko okasio ederra eskaini du jaialdiak bigarren urtez. Añorgak eta Kortazarrek kontalaria nondik abiatzen da, non kokatzen da istorioak kontatzerakoan gaia hartuta, hausnarketa interesgarriak jarri zituzten mahai gainean. Oiatzuarrak urte dexente darama kontu kontari eta horren gainean gogoeta egiten; hortaz bere hitzaldia arrunt interesagarria suertatu zen. Haurraren imajinario ulertzeko, norberak bere baitatik mintzatzearen garrantzia. Zintzotasuna behar da haurrarekin, eta norberarekin, gorputzetik mintzatu, burutik baino. Kontalariaren gogoeta eta prestaketa izan zituen ardatz. Ikasgai ederra Pellorena.
eman zion egunari,
Dorleta Kortazarrek generoa kontaketan gaiari heldu zion. Honek ere gogoeta interesgarriak eta beharrezkoak ekarri zizkigun. Kortazarren hitzetan ipuina baino, kontalariak esan nahi duena ipini zuen aurretik, jendartearen eta harremanetan hartu ohi diren jarrerak kontaketan islatuko baitira, nahigabe askota, hortaz horri ekin beharko dio kontalariak kontatzen jarri aurretik. Imajinarioen deskolonizatzea aldarrikatu zuen. Neuronak dantzan jartzeko hitzaldia.
Ondoren, agertutakoen artean elkar hizketa zabaldu eta aukera polita kontalaria zentroan jarrita horren bueltan aritzeko. Eskertzekoa da jaialdian halako espazioa martxan jartzea kontalarien arteko topaketa eta gogoeta bultzatzeko, horren falta sumatzen baita. Espero dezagun antzeko beste aukerak ere izatea.
Mahai inguruaren ostean, hamaiketakoa prest zegoen gerora etorriko zen emanaldiarentzako espazioa prestatu bitartean, eta batez ere etorritako kontalari eta lagunen artean hitzaspertua izateko. Eta Amarozeko haur antzerki tailerrekoek okasiorako landutako saiotxoa ikusteko. Eguraldia lagun, Auzo Etxeko belardian aritu ziren haurrak kontu kontari, ipotxak lagun.
Hamaiketakoaren eta haurren saioaren ostean, Bartzelonan bizilekua duen Cristian Atanasiu alemaniarraren eskutik saio bikainarekin gozatzeko parada etorri zen. Jatorri anitzeko pertsona izanik, horren gainean hasi zen jolasean, hizkuntz jolasean batez ere. Hortik aurrera hitza eta gorputzaren festa hasi zen, barre algaretan edukiz ikusleak. Aukera izanez gero, ez galtzeko artista.
Emanaldia amaitu ondoren eta festa giroan jarrituz, aurtengo lehenengo Urrezko Kalabaza eskaini zuten Intujai Taldeko antolatzaileek. Saria joan den urtean hasi ziren banatzen, jaialdiaren hamargarren urtea ospatzeko eta Kontalarien Lehenengo Topaketa aitzaki. Antolatzaileen ustez kontagintzan bidea egindakoei  edo jaialdiari laguntza preziatua eskaini dioten pertsonei eskaintzen diete. Aurtengo lehenengo kalabaza Virginia Imazi eman zioten kontagintzan bere lana eskertuz. Saririk sari dabil aurten Virginia
eta, jakina, hunkiturik jaso zuen. Txaloen oihartzuna amaitu ez zela, bazkaldu aurreko aperitifa etorri. Hor ere kontalarien arteko harremanak lantzen, mahai inguruko gaiak, kontalarien ofizioaren
gainekoak, eta zer nahi berriketa.
Eta usario zaharrari jarraituz, mahaiaren bueltan jarraitu zuen eguna, giro ezin hobean. Kafe garaian gainontzeko urrezko kalabazak banatzeari ekin zioten antolatzaileek. Lehenengo aurreko urtean jaso behar eta agertu ezin izan zuen German Iborra Eltxeko laguna eta jaialdiaren sorrerarekin zerikusirik izan duena. Aurten, bakarrik agertu beharrean "Poprockpompero" taldearekin etorri zen, eguna eta jaialdia martxa bizian amaitzeko. Aurretik baina, gelditzen ziren gainontzeko Urrezko Kalabazak banatu behar ziren. Aurrena Pello Añorgak jaso zuen, euskal kontalaritzari egindako ekarpenagatik, ezinbesteko erreferentzia bihurtuz, batez ere haur eta gazteen munduan. Hitz ederrekin eskertu zuen saria eta bertan zeudenekin konpartitu zuen bere poza, elkarrekin Xoxuaren kanta abestuz. Ondoren Kalabaza hunkigarria eskaini zioten Galizian bizi den lagun argentinarrari, Jose Campanari. Erreferentziako kontalaria dugu Campa, osasun kontuak direla eta kontalaritza utzita duen arren, istorio eder bat oparitu zien mahaiaren bueltan zeudenei, eta eskertzeko izan zen berriro entzun ahal izatea bere kontatzeko maisutasuna.

Bertsolariak ez ziren falta Intujai Taldearen lanari esker beste hamaika urte irauteko indarra izan dezan opa diogu. Euskal kontagintza, gure kultur jardueren artean agian ezezagunena izango dugu, baina ezin esan hargatik proposamen interesgarririk gabekoa. Helduei zuzendutako saioak ugaritzeko erronkari ekin beharko zaio ezinbestean; eta horretan kontalariez gain beste hainbat jende inplikatu beharko litzateke. Bitartean, aurtengo AHOZ AHO jaialdiak utzi dizkigun une goxo eta ederrak izango ditugu gogoan.
izan okasiorako, nola ez. Barre ederrak atera zieten bazkaltiarrei. Ahozkotasuna errimaz ere ipuinen artean. Eta Kontalarien topaketarekin batera Jaialdiari amaiera emateko Poprockpompero taldeak dantzan jarri zituen denak, izerditan blai amaitu arte. Alaitsu amaitu da aurtengo AHOZ AHO jaialdia, Euskal Herriko kontagintzaren ezinbesteko zita beharrezkoa, euskal kontalariak zein beste herrialdekoak euren proposamen artistikoak ikusteko aukera ederra.

KONTAGINTZAREN GALA ORDIZIAN

Ordiziako Barrena jauregiko aretoa izan zen AHOZ- AHO jaialdiko gala nagusiaren eta VI. Ahozko Narrazioaren Lehiaketaren gune. Bertara jende ugari gerturatu zen eta bertan sortu zen giro onaren konplize izan ziren.  

Martxoaren 5ean hasi zen lehiaketa Ordiziako D´elikatuz gunean Iñaki Carretero izanik bertako aurkezle eta oraingoan ere Iñakik gidatu zuen jaialdiko gala nagusia. Lehiaketan izen eman zuten 6 partaideetatik 3 pasatu ziren finalera, Amaiak Pagola, Vanessa Gonzalez eta Amaia Ruiz de Galarreta. Jaialdiari lehiaketak eman zion hasiera, beraien kontaketak bertaratu zien entzuleekin konpartituz.

Amaia Pagolak bere ipuinaren bidez kolorez beteriko mundu batera eraman gintuen, Vanesa Gonzalez hitzak jateko gosea jarri zigun eta Amaia Ruiz de Galarretak basamortuko giro beroetara eraman gintuen.

Publikoak beti du garrantzia ikuskizunetan baino lehiaketan garrantzi berezia du bere iritziak, bertaratu ziren ikusle guztiek boto bana emateko aukera zuten gustukoen zuten kontaketari. Bestalde, bazen baita ere epaile talde bat Ane Gebarak, Imanol Arabaolazak, Eneko Haritzak, Maider Alzelaik eta Dorleta Kortazarek osatua.

Finalistek bere kontaketak egin eta puntuaketak kontatu bitartean Iban Morenok eta Aitor Tejedorek bere ikuskizuna eskaini zuten, gitarra soinu bikain eta bere estilora ezarritako errezitaldi batekin.

Lehiaketako kontalariez gain, beste kontalari batzuen ipuinez gozatzeko aukera izan zen,  Euskal Herriko Ane Gebara, Imanol Arabaolaza, Eneko Haritza eta Maider Alzelai ; Nikaraguako Zoa Tamara Cuellar eta Alemaniako Cristian Atanasiuren eskutik.

Puntuaketak kontatu eta publikoaren puntuek markatu zuten zein izan zen garaile. Hirugarren tokian Amaia Pagola geratu zen, bigarren lekua Vanessa Gonzalezentzat izan zen eta Amaia Ruiz de Galarreta izan zen aurtengo irabazlea. Zorionak hirurei.

Giro polita, ipuinak, musika… ikusleen artean gozatu izanaren aurpegiak nabari ziren eta ipuin gehiago entzutearen gogo grina piztua ere bai. Ba al da AHOZ- AHOko jaialdiaren aurtengo edizioari bukaera emateko modu hoberik??

AMAIA RUIZ DE GALARRETA. VI Ahozko narrazio lehiaketaren irabazlea

"NIRE ASMOA FINALERA HELTZEA ZEN"

Amaia Ruiz de Galarreta tolosarrak irabazi du aurten AHOZ AHO Nazioarteko Ahozkotasunaren Jaialdian antolatzen den Ahozko Narrazio Lehiaketa. Aktorea da eta kontaketan hasi omen da beste zerbait probatzearren. eta bere sorpresarako irabazle suertatu da, Aisha eta haizea ipuinarekin.

Pozik egongo zara noski, jasotako kalabazarekin

Bai, jakina. Lehenengo aldia parte hartzen dudala eta kalabaza jasotzea sorpresa bat izan da, egia esateko, ez bainuen espero. Apuntatu nintzenean lehiaketara, nire asmoa zen finalera heltzea, eta lortu nuenean ez neukan irabazi beharraren presioa; baina, noski jasotzerakoan poz handia hartu nuen. Egindako lanaren errekonpensa.

Zergatik aurkeztu zinen?

Ni, berez, aktorea naiz eta geldialdi une batean nengoen; orduan, nire buruari erronka berri bat jartzea oso ondo etortzen zait pertsona bezala, horregatik apuntatu nintzen, behar horren motibazioa izateko. Halako gauzak ikasteko bidea ematen dizute, motibazio bat.

Lehiaketa ezagutzen zenuen aurretik?

Bai. Lekor antzerki taldea badugu eta orain dela pare bat urte gonbidatu gintuzten jaialdira harpa eta testu dramatizatuekin ikuskari bat egiteko, orduntxe ikusii nituen kontalariak eta pentsatu nuen egunen batean neronek egingo nuela hori.

Aurten gertuagotik ezagutu duzula jaialdia, zer iruditu zaizu?

Iruditu zait kristoren familia dela, atentzio deitu dit ez dagoela halako konpetibitaterik, elkar laguntzea ikusten da, jendea oso gertukoa eta atsegina. Gustukoa dut gertutasun hori, ematea eta jasotzea.

Zure burua ikusten duzu hemendik aurrera kontalari gisa?

Hau pasa bada, zerbaitegatik izan da. Ez dut argi planteatzen zer nahi dudan, baina iruditzen zait aktore lanaren beste adar bat izan daitekela, beste bide bat probatzeko. Gero eta gauza gehiago egin osatuagoa zaude horretan. Ez dut zerbait prestatzearen aukera baztertzen, nahiz eta oraindik oso berde nagoen. Ikusi beharko zer ekartzen didan bizitzak.

Eta datorren urtean aurkezteko prest?

Ez dakit, baina, tira, aukera bat da. Ikusiko dut.

BENITA PRIETO ELKARRIZKETA

BENITA PRIETO: "Kontalariak komunikatzaile handienak dira".

Ordizian eta Tolosan ospatzen ari den AHOZ AHOZ Ahozkotasunaren Nazioarteko Jaialdia azken astean sartu da. Euskal Herriko kontalariez gain, nazioarteko beste kontalari partaide ditu, horietako bat Benita Prieto, Lisboan bizilekua orain dela gutxi hartu duen brasildarra. Prieto kontalaria eta idazlea da, horrez gain haur eta gazte literaturaren ikerlaria ere da badugu.  Haurrentzat eta helduentzat kontatzen du, berak edo beste egilek idatzitako ipuinak ahoan, baina baita ere tradiziotik ekarritako istorioak; bi munduen arteko elkar eragina du maite. Bere lana ikusi ahal izan genuen Donostiako Ernest Lluch kultur etxean, Tolosako Minimalia liburutegian haurrekin eta, larunbata gauean, Tolosako Berazubi auzo elkartean. Emanaldiaren ostean  berarekin egon ginen.

AHOZ AHOZ jaialdiarekin emanaldi batzuk egin dituzu Tolosan eta Donostian, ezagutzen al zenuen Euskal Herria?

 Bai, orain dela urte pila Iñaki Carretero kontalariak deitua egon nintzen Gasteizen eta izena gogoratzen ez ditudan beste leku batzuetara, herri euskaldunen izena gogoratzea ez baita erraza (barreak). Bitan egon naiz oraingoaren aurretik, beti ere, Iñakiren eskutik.

Brasildarra izanik eta herrialde ezberdinetan ibilita, publikoen arteko desberdintasunak ikusten dituzu?

Ahalegin handiagoa eskatzen du zure hizkuntza mintzatzen ez den leku batean kontatzen aritzea, zurea ez den beste herrialdean, gauza asko aldatzen dira. Baina gustura egonda,  gaurko saioko publikoarekin egon naizen modura, orduan dena errazago pasatzen da. Egun hauetan egindako saioetan publiko ederra aurkitu dut; Donostiako jubilatuekin primeran pasa nuen. 

Orain dela urteak Brasiletik irteten hasi nintzenean ipuinak kontatzerakoan zailtasunak nituen ulertzeko jendeak zergatik ez zuen barre egiten halakoak ziren ipuinekin, portugesa mintzatzen den herrialdeetan kontatuak nituelako, eta ez nuen ulertzen zergatik ez zuten berdin funtzionatzen beste hizkuntza zuten lekuetan. Pixkanaka ulertu nuen, benetan behar nuela zen neronek ulertzea herrialde horietako kulturak, horrela jakingo bainuen non txertatu gauza bakoitza eta nola. Denborak erabat bestelakoak dira; komedia denbora hemen gauza bat da, Kolonbian aldiz beste bat, Afrikan beste bat, eta horrela leku guztietan. Asmatzearen eta okertzearen  esperientzia horretan, ikusten duzu kontaketa nola antolatu jendeak hel dakion esaten duzunari; jendea adi dagoenean, bere begien arreta ikusten duzunean, ernai, orduan komunikazioa sortu dela sumatzen duzu. Horixe da garrantzitsuena, komunikazio hori; kontalaria, batez ere, komunikatzailea baita. Nire ustetan, ipuin kontalariak komunikatzaile handienak dira. Nahi izango bagenu, mundua gurea litzateke, hargatik ez digute kasu handirik egiten (barreak). 

Kontatzeaz gain, idatzi ere egiten duzu; nola bizi duzu oreka hori, alegia, idatziz kontatzea istorio bat eta ahoz gora ematearen artean?

Zaila da. Idatzi nuen lehenengo liburua "Almas penadas" (Arima penatuak) izan zen. Idatzi aurretik urteak neramatzan kontatzen, orduan bilduma baterako idaztea proposatu zidaten; ene, hori lan zaila! Nire buruan nuen, eta kontalariok narrazioa beste zenbait burutazioekin nahastu ohi dugu, intertestua askotan hitzetan baino,

gure gorputzean dago; beraz, hori nola jarri behar nuen idatziz? uff,  buruhaustea izan zen. Zerbait interesgarria gertatzen da ere, ipuina idatzita dago, baina nik ez dut liburuan dagoen bezala kontatzen, nire buruan beste egitura batekin baitzegoen aspaldian.

Iruditzen zait askok akatsa bat egiten duela ahozkotasuna idatzira pasatzerakoan, ahozkotasuna beste osagarri batzuk dituelako. Zentzurik ez dutela gelditzen dira askotan, ulertzeko zailtasunekin, beharbada kontalaria entzunez gero ulertuko zirenak.  

Kontrara ere gertatzen da. Badira idatzita dauden narrazioak kontatzeko ez direnak; badira istorioak irakurtzeko direnak eta beste batzuk kontatzeko direnak, irakurtzen duzun guztia ez da derrigorrez ahoz gora kontatzeko. Gertatu ohi da irakurritako istorio batekin liluratzen garela eta kontatzeko irrika sartzen dela, baina berez istorioaren argumentuarekin lotu gara, baina hori ez da narrazioa, literatura beste zerbait da. Literaturaren edertasuna ezin duzu argumentu batera ekarri besterik gabe, idazleak estilo bat dauka bere idazkeran, denbora luzez pentsatu ditu hitzak, ez zaizkio zerutik erori, egitura bat da. Horregatik batzuk irakurri egin behar dira, besterik gabe, eta horrela gozatu. 

Zure kontakizunetan narrazio tradizionalen eragina sumatzen da; nola ikusten duzu tradizioaren ahozko narratibaren garrantzia kontalaritza garaikidean?

Nik uste dut gu ere bagarela ahozkotasun horren nolabaiteko ordezkariak. Ni pertsona urbanoa naiz, unibertsitatera joan nintzen eta hori guztia, baina ni kontzientea naiz ondasun guzti hori dagoela, nik behar dut jendeak jakin dezan horren jakitun naizela, garrantzitsua dela hori. Egile ezberdinen literatura kontatzen dudan bezala, liluragarria dena ere, tradiziotik heldu zaizkigun kontakizun horiek badute garrantzia handia. Nik ipuin bat kontatu eta norbait esaten badit ezagutzen duela beste bertsio bat, eta beste leku batean beste bat ezagutzen dutela, bada, hori benetan ederra da; informazioak konplementatu egiten dira horrela, eta, orduan, mundua globalizatzeko egiten diren ahaleginak ezinezkoak dira, ahozkotasuna beti desberdina izango delako herri bakoitzarentzat. Honetan sinesten dut nik, nahiz eta teknologiak eta horrelakoengatik kutsatuta egon, beti desberdintasunak egongo dira. Ni brasildarra naiz, baina kultura europar batetik nator, nire gurasoak espainiarrak baitziren, Galiziakoak; beharbada horregatik idazten ditut beldurrezko hainbeste ipuin, txikitan Galiziako halako ipuin asko entzun bainituen. Horrekin batera, Brasileko kultur ondasuna daramat nigan, eta hori ekartzea gogokoa dut. Aldiz, ezagutzen ez ditudan kulturetako ipuinak ezin ditut kontatu, Afrikakoak esaterako, faltsua irudituko zitzaidan, badirelako osagarri asko ezagutzen eta ulertzen ez ditudanak. 

Nik uste dut ipuin kontalariek ikerketa lana egin behar dutela, eta hargatik iruditzen zait onena dela zure herrixkaren kultura eskaintzea jendeari. Nik horretan saiatzen naiz, brasildar mundu zabal hori literatura eta ahozko tradizioaren nahasketa horretan jendeari eskaintzen. Uste dut hori ikusleentzat aberasgarria dela. Hara, oraintxe pasa dira emanaldian egon diren emakume batzuk kontatu dudan Ana Maria Machado idazlearen ipuina komentatzen, Brasileko diktadura garaian idatzi zuena salaketa gisa, eta orain emakume hauek horretaz ari dira, ederra da hori niretzat. Nik ere maite dut, kontalari bezala, beste bat entzuten dudanean, beste kultura batekoa, pentsatzea nondik ekarri ote zuen hori guztia, bere barnean itsatsita dagoen ahozkotasun hori, nondik dator jakinduria hori. Aberastu egiten zaitu, baina era berean zuk ez duzu zure izaera galtzen. Zure ofizioaren gainean gogoeta egitera bultzatzen zaitu. 

BRASIL TOLOSAN

AHOZ AHO jaialdiak indartsu hartu du azken txanpa aste honetan, Ordizian eta Tolosan ekitaldiren batekin egunero.  Asteburua ere ez genuen makala izan. Ostegunean, Donostiara jauzi egin zuen jaialdiak, Ernest Lluch kultur etxera Benita Prieto kontalari brasildarrarekin. Hainbat urte badira bertan zaletuak elkartzen direla elkarri, eta gerturatzen denari, ipuinak kontatzeko. Horiekin aritu zen brasildarra eta saio ederra burutu zuen, konplizitate handia lortuz.

Hurrengo egunean Tolosara itzuli 

zen Minimalia espazioan haurrentzat saioa programatuz. Espazio ederra da Minimalia, interesgarria, liburu denda eta jokoak aurkituko dituzu bertan, guztiak bereziak, literatura eta jolasa uztartuz. Jaialdiaren ohiko gunea bihurtu da denda, leku aproposa haurrei istorioak kontatzeko. Benita Prietorekin batera aritu zen kontari Erika Liquete euskalduna, Sorgina Txirulina izen artistikoa erabiltzen duena. Bere saioa emakumeen eguna igaro berria izanik, gai horren bueltan egin zuen. Erikak ipuinak kontatu ohi ditu, zeharkako txirularekin lagunduta.

Saioa interesgarria izan arren, didaktikoegia gertatu zen, askotan kontalaria baino, irakasle bat zirudiela ipuinak kontatzen. Ipuinek, kontakizunek badute beti bere baitan irakaspenik, baina
entzuleak, haurra edo heldua izan, izan behar du horren gainean gogoeta egin beharko duena, kontalaria pedagogoaren paperean sartu gabe. Erikaren aurretik, Benita Prieto aritu zen, bestelako estiloarekin. Bere sustrai galiziarrak aireatuz, beldurrezko istorioak ekarri zizkien haurrei. Aspaldian dabil ipuinak kontatzen eta sumatzen zaio eskarmentua. Orokorrean, saio polita ikus ahal izan genuen, ahots eta estilo erabat ezberdinekin irudimena astinduz.

Gauean Tolosako Berazubi auzora aldatu zen jaialdia, Benita Prietok helduei zuzendutako saioarekin. Bertako auzo elkartearen egoitza bete egin zen adin guztietako auzotarrekin, eta brasildarrak lehenengo minututik bereganatu zituen. Lagunarteko giroa jartzen badaki Benitak eta hasieratik ipuinak entzuteko hain garrantzitsua den gertutasuna lortu zuen. Brasileko ipuinak, berak asmatutakoak, beste idazleenak, baina guztiak

ahozkotasunez jantzirik, idatzizko literatura ahora ekartzen badaki brasildarrak, jendearen irudimena piztuz. Saio polita beraz, segur aski berazubitarrak ahantziko ez dutena eta ipuinak entzuten jarraitzeko gogoz geldituko ziren.

Intujai taldeak antolatzen duen jaialdia azken astean sartzen da, hamaika saio gelditzen dira oraindik, handik eta hemendik etorritako kontalariekin. Bi Gala Nagusi gelditzen dira oraindik, haurrentzat asteazkenean  eta helduentzat ostiralean, biak Ordiziako Barrena jauregian, azken honetan aurtengo lehiaketaren irabazlea nor izango den jakingo dugularik. Eta jaialdiari amaiera handia emateko, larunbatean Tolosan Euskal Narratzaileen Topaketa izango da. Horren ostean egingo den bazkarian aurtengo Urrezko kalabaza eskainiko da. Nori egokitu zaion jakiteko larunbata arte itxoin behar. Baina oraindik ipuin asko gelditzen dira entzuteko. Kalabazatik irteteko zain.

KONTAKETA LEHIAKETA ORDIZIAN

Ordiziako D'Elikatuz gune ederrean AHOZ AHO Jaialdiaren barruan egiten den VI Ahozko Narrazioaren Lehiaketaren lehenengo saioa, XVIII. mendeko musikarekin hasten da. Iban Moreno musikari donostiarrak laud barrokoarekin liluratu du publikoa, istorioen lurralde fantastikoetan barneratzeko prest. Azken Iñaki Carretero kontalariak, eta lehenengo lehiaketaren irabazleak, aurkezle lanak egingo ditu. Sei lehiakide aurkeztu dira aurtengo ediziora, batek ordea, ezin izan du etorri azken unean; beraz, bost izango dira euren ipuinarekin publikoa eta epaileak bereganatu nahiko dituztenak. Euskal Herriko hiru lurraldetik gerturatu dira Ordiziara bakoitzak bere ipuinarekin: Joxe Aldasoro (Etxarri-Aranaz); Amaia Pagola (Tolosa); Amaia Ruiz de Galarreta (Tolosa); Román Marzana (Elorrio); Vanessa Gonzalez (Arrasate). Amaia Pagolak, ihazko irabazleak, aurten ere lehiakide aurkeztu da, gainontzekoak, berriz, lehenengo aldiz aurkeztu dira. Aurkezleak ipuin batekin lotuko ditu lehiakideen arteko ipuinak, saioa ipuinen ipuina bihurtuz, guztiak eszenatokian dagoen, eta  jaialdiaren ikurra den, kalabaza argitsutik irteten. 

urtetan bezala

Hurrenez hurren ipuin hauek aurkeztu zituzten: Galtxagorri ausarta, Loredun gizona, Aisha eta haizea, Zaharra eta heriotza eta Bihotzak dio. Tradizotik ekarritakoetatik, kutsu literarioagora zutenetara, estilo ezberdinetako ipuinak aurkeztu zituzten, kontatzeko eran ere bost proposamen ezberdin; zutik, eserita, imintzio gehiagorekin, euskararen kolore desberdinak..., eszena gaineko ahozkotasunak ematen dituen aukera ezberdinekin gozatu ahal izan zuen publikoak, epaikideei lana zailduz ere. Aukeraketa Eneko Haritza, Maider Alzelai, Arrate Leunda, Imanol Arabaolaza, Joxemari Carrere eta May Gorostiaga. Finalera pasako zirenak publikoa eta epaileen iritziz Vanessa Gonzalez arrasatearra, Amaia Pagola eta Amaia Ruiz de Galarreta tolosarrak izan ziren. Hirurak martxoaren 16an Ordiziako Barrena Jauregian egingo den Ahozkotasunaren Gala Nagusian lehiatuko dira aurtengo kalabaza jasotzeko. Bitartean geldituko gara D'Elikatuz gunean izandako saio politarekin, aretoa bete zuen publikoaren harrerarekin eta urtetik urtera lehiaketak sortarazten duen goranzko interesarekin, Euskal Herriko txoko ezberdinetatik aurkeztutako kontalariak erakarriz.

lanetan aritu ziren kontalariak:

Saioari amaiera zoragarria emateko Iban Morenok bere emanaldiaren bigarren partea eskaini zigun, XVIII. mendeko musikarekin. Bigarren parte honetarako, laud barrokoaren ordez, beste musika tresna harrigarria (musika estilo honekin ezjakinentzat garenontzat behintzat) erabili zuen: Tiorba. Eskaini zituen piezak kaleratu duen Melancholia 1719 diskoan eman ditu argitara. Jaialdirako saio berezia prestatu nahi izan zuen eta musikarekin batera Aitor Tejedor izan zuen lagun Gongoraren bi poema errezitatuz. Musikari saiatu honen lana ezagutu nahi duenak hemen badu adibide bat Robert de Visée: Chaconne A mineur. Amaiera ezin ederragoa VI. Ipuin narrazio Lehiaketaren klasifikazio saio honetarako. Martxoaren 16 arte itxoin beharko dugu aurtengo irabazlea jakiteko, dena dela, benetako irabazlea  kontalaritza dugu, ezbairik gabe.

Saioa amaitu ondoren aurkezle lana egindako Iñaki Carretero kontalariarekin egon ginen, lehiaketaren eta kontalaritzaren gainean hizketan.

IÑAKI CARRETERO: "USTE DUT KONTALARITZAREN DUINTASUNA BERRESKURATU BEHAR DUGULA"

Lau urte daramazu lehiaketa aurkezte, baina lehenengo ediziotik ezagutzen duzu, nola ikusi duuz lehiaketaren eboluzioa?

Iruditzen zait hasierako urtetan antzeztuagoak, nolabait esatearren; aurten aldiz ahozkotasunak presentzia handiagoa dauka, igual ipuin bat edo beste buruz ikasia izango zen, baina modu naturalagoan kontatu dira. Eta ilusioa egiten dit ere ikustea nola urtero izaera herritarra duen norbait kontatzera datorrela, alegia, eszenarekin zerikusirik ez duena. Niretzako hori oso garrantzitsua da.

Non ikusten duzu lehiaketaren garrantzia?

Hasiera batean beldurra ematen didate halako lehiaketek, gehiegi "profesionalizatzeko" arriskua baitago. Jendea ekarriko du ipuina prestatuegia eta askotan pentsatzen dut freskura galduko dela; baina beste aldetik, ikusi dugu urte hauetan publikoa handitu dela, eta lehiaketa honek izan duen eboluzioarekin gustura nago, bestelakoa izan balu, literarioegia edo halako zerbait, ez nuke hain gustukoa izango. Horregatik beldur puntu bat ematen didate lehiaketek. Nik gustukoa dut ahozkotasuna, ez nabaritzea aski prestatua dagoela ipuina, bapatekotasuna ez galtzea. 

Zure ustez lehiaketa honek euskal kontalaritza ikusarazteko eta dinamizatzeko balio duela?

Interesgarria iruditzen zait. Gerturatzen den publikoa, esaterako, heldua da gehienbat, haur batzuk ere ekartzen dituztelarik. Gure bidea zabaltzeko modu bat da; izan ere, uste baitut gure lanbide hau bertan behera doala, badirudi dena zenbakiak direla, jendea erakarri behar dela, besterik gabe; eta horrek pena ematen dit. Garai batean jende heldu gehiago gerturatzen zen, eta adin guztietakoak; orain badirudi haurrentzat dela bakarrik eta gainera horri ere balio handirik ez zaio ematen. Iruditzen zait gaur egun kontalaritza garai batean baino okerrago dagoela, lehen ahozkotasunari lotuagoa zegoela uste dut. Lehiaketa honetan ikusi dut nere ideia horri gerturatzen zaiola, eta pena da ipuin bakarra entzuteko aukera besterik ez izatea, neri gustatuko litzaidake kontalarien saio luzeagoa ikustea, baina bost minutu besterik ez dituzte. Hala ere interesgarria iruditzen zait. Giro bat sortu da honen inguruan eta hori ondo dago.

Orokorrean uste dut kontalaritzan duintasuna berreskuratu behar dugula, kontalari sena eta izaera berreskuratu; ni ez naiz antzezlea, kontalaria naiz. Horregatik   ikusten dut interesgarria

lehiaketa, urte hauetan ikusi baitut lehiakideen artean kontalari izaera horri heltzen. Kontaketa ikasleen ofizioa da, alegia, beti ikasten zaudela, entzun eta entzun behin eta berriz, zurea egin arte.

Niretzat oso polita izan da gaurko lehiaketaren saioa, eta aurkezle izatea zoragarria izan da.

PAULA CARBALLEIRA TOLOSAN

Tolosan (Gipuzkoa) hasi berria den AHOZ AHO jaialdiaren hamaikagarren edizioa indartsu hasi da. Asteburuan Galiziatik etorritako Paula Carballeira kontalariak bere lanarekin liluratu ditu Tolosako Amaroz auzora gerturatutakoak. Larunbata eta igandean kontaketa ikastaro txikia eman zuen 15 lagunentzat, ipuin kontaketaren bere ikuspegia erakutsiz. Larunbata gauean, berriz, kontaketa saioa eman zuen, publikoaren gozamenerako. Eta ez da harritzekoa, izan ere Paulak urteak daramazki ofizio honetan, eta gaur egun Galiziako kontalaririk ezagunenetakoa eta saiatua dugu. Bere lana Galiziatik kanpo eraman du penintsulako jaialdirik entzutetsuenetara erakutsiz, baita Latinamerikako eta Afrikako hainbat herrialdetara ere. Zorionekoa beraz Tolosan halako artista handia ezagutu ahal izateagatik. 

Paula Carballeirak ipuin tradizionalak egungo publikoaren belarrietara ekartzen ditu, haien izaera eta zaporea galdu gabe, ahozkotasunaren baliabide eszenikoak ederki erabiliz ipuin kontaketan. Era berean, Galiziako mundu eta pentsamendu magikoa ia nahigabe agertzen dira une oro bere kontaldietan. Berarekin egon gara igandeko ikastaroaren saioa amaitu ostean, eta Bidania aldera babarrun otordua egin aurretik, Aralar mendilerroa atzean genuela. 

Datorren astean Jaialdia Ordiziara (Gipuzkoa) jauzi egingo du, bertako zein beste herrialdetako kontalariekin. Ipuin Narrazio lehiaketarekin eta beste proposamen interesgarriekin. 

PAULA CARBALLEIRA: IPUINAK KONTATZEA TRESNA IRAULTZAILEA DA.

Nola planteatu duzu jaialdian esakini duzun ikastaroa?

Nik, aspalditik, ikastaroetan istorioaren aukeraketa baino, kontalaria hartzen dut ardatz, zerk egiten du kontalari bakoitza bakarra izatea. Kontalaria istorioarekin erlazionatzen dituzten ariketekin hasi gara; nondik ateratzen ditugun ipuinak, zer aportatzen diegun, ipuinaren egitura, nola berrasmatzen dugun tradizioa kontalari gisa... Informazio gehiegizkoa dirudi horrela ikusita, baina nire ustez ikastaroa ondo antolatuz gero, partaideak ohartuko dira, ipuina bilatzeaz gain, istorio bat egituratzea zer den, zure aldetik zer jartzen duzun eta hori ikuslearentzat interesgarria izatea bilatzen. 

Uste duzu kontatzeko era ezberdinak daudela bizi den kulturaren arabera? Esaterako, aldea ikusten duzu Galizan eta Euskal Herrian kontatzeko moduan?

Bai, izugarri sumatzen da. Adibidez, ikasleei kontatu dieten istorio bat eskatzerakoan, ipuin bat, pasadizo bat edo antzeko zerbait, ezberdintasuna antzematen duzu. Orain Galizian ikastaro bat ematen ari naiz eta, Vigo bezalako hiri batean  egonik ere, kontatu dietena zer ikusi handia du heriotzarekin, agertutako arimekin eta antzekoak. Hemen, berriz, ohartu naiz kontatu dietena oroimenekin duela harremana, Gerrako kontuak, baserri giro istorioak eta horrelakoak. Nik uste dut horrek baduela zerikusirik ahantziak izan ez daitezenarekin, denbora bat  edo aldatzen joan diren zirkustantziak. Uste dut ere, horrek baduela harremana sentipen kolektiboarekin; kontatzeko modutik areago, honetan ere aldea sumatzen delarik. 

Zure ikuskarian tradiziotik ekarritako ipuinak erabiltzen dituzu, egungo publikoari ekarriak; gaur egun berriz, badirudi bide literarioa hartzeko joera dela kontaketa askotan; zerk erakartzen zaitu tradiziotik?

Gezurra dirudi oraindik horrela ibiltzea; alegia, literatura idatzia badirudi ospe handiagoa duela ahozko narrazioa baino. Baina bi mundu erabat desberdinak dira, nahiz eta abiapuntu berdinetik abiatuz, hau da, istorio bat kontatzetik. Ahozko narrazio tradizionalak oso argi dauka ipuin hori nola kontatu behar den. Literatura idatzian baliabide literarioen erabilpenerako joera dago, hitzen aukeraketa zehatza, esaldien osaketa eta halakoak; honek zentzua dauka jendeak irakurri egiten duelako, denbora duelarik gelditu eta berrirakurtzeko. Ahozko narrazioan aldiz ez, kontalariak eta entzuleak denbora berean daude, entzuleak  nolabaiteko ebokazio bat egin behar du ipuina entzun eta gero. Ipuin tradizionalak hori kontuan hartzen du ipuinaren egituran. Nik aldarrikatzen dudan kontaketa tradizionalaren edertasuna erabat ezberdina da idatzizkoarekin alderatuta. Gertatu ohi da literatura idatzia ahozkotasunera eramaterakoan askotan ez duela funtzionatzen, edo ez du enpatizatzen publiko guztiekin. Ordea, ahozko narrazioaren indarra da edozein publikoarekin enpatizatzen duela, une horretan guztiengana heltzeko moduan kontatzen ari zarelako.

Galiziarra izanik, zure burua ikusten duzu  zure herrialdeko mundu magiko horren eraginpean?

Ni ez nintzen hasi kontatzen galiziar tradizioko ipuinekin, baina denborarekin ikusi dut halako ipuin asko kontatzen ari naizela. Alde batetik, kontatu egiten dizkidatelako, esaterako Galiziako herriren batean kontaketa saio bat amaitu eta gero norbait gerturatzen zaidanean esanez: "ea, zuk halako gauzak gustukoak dituzula...", eta zerbait kontatuko dit; eta zer ikusi izango du heriotzarekin, misterioarekin, arimekin, neguko gau luzeekin...; horregatik misterio giro hori. Hau guztia oraindik nahiko presente dago Galizian, oraindik azal arazten dizkigulako gure beldurrak, izen bat jartzen diote, aurpegi bat. Garena oroitarazten digu. Nik uste dut, han bezala hemen ere, gaur egungo munduan identitatearen galera etengabekoa denez, guztiak berdindu nahian, gure lekua aldarrikatzeko zerbait dela. Kontalarien kasuan bereziki horrela dela uste dut, alegia, nola kolokatzen zaren zurea dena eskaintzeko, beste batzuek eskainiko dutenaren desberdina izango dena.

Horregatik ni hori guztiarekin identifikatzen naiz, baina bestei begira.

Eta beste alde batetik helduta, zuk uste duzu azken aldian adierazpen askatasunaren kontra ematen ari diren jasarpenek, judizialak eta bestelakoak, eragina izango dutela kontatzerako orduan, nolabaiteko autozentsura bat ezarriko dela?

Nik uste dut kontrakoa izango dela. Fikzioak daukan zerbait ederra da, eta kontatzen duguna fikzioa da, horren aurrean esan dezakezula, "aizu, aizu, hau ez da hemen gertatu, beste nonbait baizik eta beste bati, ez dauka zer ikusirik zuekin..." Horregatik kontzienteak izan behar dugu zer tresna sendoa den ipuinak kontatzea, zer nolako ekintza iraultzailea. Zuk bota egiten duzu eta entzuleak bere bidea emango dio. Halako jasarpenen aurrean, ipuin kontaketa tresna zoragarria da.

ESANAHIEN JOLASA

AHOZ AHO Nazioarteko Ahozkotasun Jaialdiak hamaikagarrenez hasi du bere ibilaldia, eta lehen urratsa emateko emanaldi bikoitza eskaini zuen Tolosako Amaroz auzoan. Jaialdiaren kolaboratzaile eta ipuinzalea den Imanol Arabolazak bere istorioak eskaini zituen. Imanol jailadian bertan eman zituen bere lehen urratsak, ipuin solteak kontatuz, Lehiaketan parte hartuz, ikastaroetan ere, eta orain bere ikuskari txikiarekin ikusleak goza arazi zituen. Iturrirako bidean kontatutako ipuinak ziren, guztiak ikasgai bat zutela bere baitan. Urtetik urtera bere zaletasuna eta kontatzeko era hobetzen du tolosarrak.

Imanolen ostean nolabaiteko bitxikeria eskaini zigun jaialdiak Skizopoziks audio-liburuan oinarritutako Leer es iracurrar ikuskariarekin. Markus Zerorajasoaren izengoitiaren atzean den Markos Gimeno Vesga ermuarrak, hitzen eta esanahien jolasa dibertigarria eskaini zigun, hizkuntza ere surrealista izan daitekeela erakutsiz. Gaztelania eta euskara elkarren ondoan jarriz, bertso libreak euren doinuaren arabera hizkuntza batean eta bestean esanahi ezberdinetara eramaten gaituzte, publikoa jolas horretan partaide bihurtuz. Berak horrela aurkeztu du ikuskaria: Calambur elebidunak, hemen eskizoberbak. Euskara eta gaztelera loturan jartzen dituen burmuin baten proposamena burmuin eleanitzen komunitateari. Ikuskaria amaitu ostean unetxo batez egon ginen berarekin.

MARKUS ZERORAJASOA: "HIZKUNTZAREKIN JOLASTEA DA IDEIA.

Nola bururatu zitzaizun ikuskaria egitearen ideia?

Hasiera batean idatzitik abiatu nintzen, Twiterren eta. Orduan, buruan bueltaka nituela, kantuekin ere, hasi liatzen, liatzen, eszenatokian amaitu arte.

Zer bilatzen duzu?

Ba, azken finean jolasa da, hizkuntzarekin jolastea.

Bitxia da bi hizkuntzen arteko lotura hori doinuaren bitartez egitea.

Kuriosoa da nola hizkuntz desberdinak izanik doinua antzekoa izatea. Euskara eta gaztelania fonetikoki oso igualak direla iruditzen zait. Burua jolasten hasten da eta batetik edo bestetik abiatuta, tiraka hasten zara.

Publikoa  irribarrez ikusi dugu, baita harrituta ere aurkezten diezun jolasarekin, beraiek ere parte hartuz.

2015ean estreinatu nuen ikuskaria eta ordutik 30 saiotik gora egin dut. Polita da euskara ez dakienak edo gutxi dakienak ere ondo pasatzen ikustea. Azkenean euskaldunok ere hitz asko ez ditugu ezagutzen, euskalkietakoak eta, eta horrekin jolastea polita da.

Ikuskariaren oinarria den Skizopoziks audio liburuan aurkituko duzuen testuen adibidea hemen duzue, aholku bat isilean baino ozen irakurtzea gomendatzen dizuegu, dibertigarriagoa izango da. Bere lan gehiago ezagutu nahi izanez gero hemen aurkituko duzue: Zerorajasoa

Hasierako

monologotik

oker ia.

//

Así era

cómo no

lo gótico quería.

Istorio Biziak jaialdia Bilbon

Beste urte batez hementxe dugu Istorio Biziak kontaketa jaialdia. Alabazan taldearen  eta Bilboko udalaren eskutik datorkigu kulturgintzan bere lekua egin duen jaialdia. Ez dira ugari kontaketa jaialdiak Euskal Herrian, beraz, pozgarria da urtetik urtera eta proposamen berriekin gainera, kontaketa jaialdia hau sendotzen ikustea. Heldu zein haurrentzat ipuin kontaketa saioak, poesia, bertsolariak,tailerrak..., egitarau polita eta parte hartzaile interesgarriekin. Gozatu beharreko egunak. 

Egitarua hementxe ikus daiteke: Istorio Biziak jaialdia